(You can read this Blog in English here)

ડાયબિટીસ એ એક કાયમી રોગ છે જે લોહીમાં સાકરનું પ્રમાણ નિયંત્રિત કરવાની શરીરની ક્ષમતાને નુક્શાનપહોંચાડે છે. આ રોગ સ્ત્રિ અને પુરુષોબન્નેને પોતાના શકાન્જામાં લઇ શકે છે. પણ કેટલાક એવા લક્ષણો છે જે સ્ત્રીઓને વધુ અસર કરતાં હોય છે. સેન્ટર્સ ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન અનુસાર, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં દર નવ પુખ્ત મહિલામાંથી એક ડાયાબિટીસથી પીડિત છે.

ડાયાબિટીસ પુરુષો કરતાં સ્ત્રીઓને વધુ અસર કરે છે. તમારી બ્લડ સુગરને વારંવાર તપાસો, સ્વસ્થ ખોરાક ખાઓ અને પોતાની જાતને સ્વસ્થ રાખવા માટે અને જીવનના ઉત્તમ અનુભવો ને સંપૂર્ણ રીતે માનવા માટે વ્યાયામની મદદથી શરીરને સક્રિય રાખો.

સ્ત્રીઓમાં અને પુરુષોમાં જોવા મળતાં ડાયાબિટીસ અને સ્ત્રીઓમાં જોવા મળતા ડાયાબિટીસમાં શૂન તફાવત છે ? ડાયાબિટીસ સ્ત્રીઓમાં હૃદયરોગ (સૌથી સામાન્ય ડાયાબિટીસની ગૂંચવણ)નું જોખમ ચાર ગણું વધારે છે પરંતુ પુરુષોમાં તે જોખમનું પ્રમાણ લગભગ અડધું હોય છે. સ્ત્રીઓને હાર્ટ એટેક પછી ઘણા ખરાબ પરિણામો આવે છે.અંધત્વ, કિડનીની બિમારી અને ડિપ્રેશન જેવી ડાયાબિટીસની ગૂંચવણો વિકસાવવાની પણ પુરૂષો કરતાં સ્ત્રીઓમાં શક્યતા વધુ હોય છે.

ડાયાબિટીસ માત્ર સ્ત્રીઓ માટે જ અલગ નથી, પણ સ્ત્રીઓમાં પણ છે-આફ્રિકન અમેરિકન, હિસ્પેનિક/લેટિના, અમેરિકન ઈન્ડિયન/અલાસ્કા નેટિવ અને એશિયન/પેસિફિક ટાપુની મહિલાઓને શ્વેત સ્ત્રીઓ કરતાં ડાયાબિટીસ થવાની શક્યતા વધુ છે.

તમારા જીવનશૈલીના આધારે, તમે ડાયાબિટીસને કેવી રીતે મેનેજ કરો છો તેમાં સમયાંતરે ફેરફાર કરવાની જરૂર પડી શકે છે. જો તમે એક દર્દી છો તો તમે અગમ સમયમાં કેવી પરિસ્થિતિઓની અપેક્ષા રાખી શકો અને તમે આ સફરમાં કેવી રીતે પોતાની જાતને ટ્રેક પર રાખી શકો તેના વિષે જણો.

ડાયાબિટીસની સ્ત્રીઓ પર અસર

ડાયાબિટીસના ઘણાં બધા લક્ષણો સ્ત્રી પુરુષ બન્નેમાં જોવા મળે છે. પણ કેટલાંક લક્ષણો વિશેષ રૂપથી સ્ત્રીમાં જ જોવા મળે છે. 

મૌખિક અને યોનિમાર્ગમાં થ્રુષ થવું (ભેજના લીધે વળતી એક પ્રકારની ફૂગ)

ડાયાબિટીસ ધરાવતી સ્ત્રીઓને તેમના મોં અને યોનિમાર્ગમાં યીસ્ટનો ચેપ થવાની શક્યતા વધુ હોય છે, જેને થ્રશ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

હાઈ બ્લડ સુગર લેવલ કેન્ડીડા ફૂગ માટે અનુકુળ વાતાવરણ પૂરું પાડે છે, જે આ સ્થિતિનું કારણ બને છે.

લક્ષણો નીચે મુજબ છે:

• ચામડીની ખંજવાળ 
• ગર્ભાશયમાંથી સ્રાવ
• વારંવાર ખંજવાળ આવવી
• ડિસપેર્યુનિયા, પણ પીડાદાયક સેક્સ તરીકે ઓળખાય છે
• જો ફૂગ મોંમાં ચેપ લગાડે છે, તો તે જીભ પર સફેદ આવરણ છોડી દેશે.

ડાયાબિટીસના દર્દીના શરીરમાં સાજા વ્યક્તિના શરીર કરતા જલ્દી ચેપ લાગવાની, અને લક્ષણોની વધુ તીવ્ર અસર  થવાની શક્યતા હોય છે.  

શરીરમાં હાઈ બ્લડ સુગર લેવલ બેક્ટેરિયા, વાયરસ અને ફૂગ જેવા પેથોજેન્સ સામે લડવાની રોગપ્રતિકારક શક્તિની ક્ષમતાને નબળી પાડે છે.

પેશાબની નળીઓમાં લાગતો ચેપ(UTIs)

ડાયાબિટીસ સ્ત્રીઓમાં પેશાબની નળીઓમાં ચેપ (યુટીઆઈ) થવાની સંભાવના વધારે છે. 2015ના અભ્યાસ મુજબ, પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસ ધરાવતી 12.9 ટકા સ્ત્રીઓમાં નિદાન થયાના પ્રથમ વર્ષમાં જ UTI થયો હતો. માત્ર 3.9 ટકા પુરૂષોએ એક હોવાની જાણ કરી હતી.

યુ.ટી.આઈ ના લક્ષણો :

• પીડાદાયક, બળતરા આપતું પેશાબ.
• પેશાબમાં લોહી
• વાદળછાયું પેશાબ

ડાયાબિટીસના દરેક દર્દી જે પેશાબની નળીઓના ચેપથી પીડિત છે. તેમણે તાત્કાલિક ચિકિત્સકની સારવાર લેવું આવશ્યક બની રહે છે.  

જાતીય તકલીફ

યુ.ટી.આઈ અથવા કેન્ડિડાયાસીસનું ઊંચું જોખમ કામવાસનામાં ઘટાડો કરવામાં ફાળો આપી શકે છે. અન્ય પરિબળો પણ અસર કરી શકે છે.

ડાયાબિટીક ન્યુરોપથી મોટી સંખ્યામાં ડાયાબિટીસના દર્દીઓને અસર કરે છે. આ ત્યારે થાય છે જ્યારે હાઈ બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ શરીરમાં ચેતા તંતુઓને નુકસાન પહોંચાડે છે.

આના પરિણામોની યાદી ઘણી લાંબી છે. હાથ, પગ અને પગમાં સંવેદનામાં ઘટાડો, તેમજ યોનિમાર્ગમાં બદલાયેલા જાતીય અનુભવો, આ બધા તેના લક્ષણો છે.

ત્યાં આ પણ થઇ શકે છે:

• યોનિમાર્ગનું લુબ્રિકેશન અપૂરતું હોવું.
• ભગ્ન ઉત્તેજના અને ઉગ્ર ઉત્તેજનાનો અતિરેક કરવામાં મુશ્કેલી
• સેક્સ દરમિયાન દુખાવો અથવા ચિંતા

આ તમામ પરિબળો સેક્સમાં વ્યક્તિની રુચિ અથવા આનંદને પ્રભાવિત કરી શકે છે.

પોલિસિસ્ટિક ઓવેરિયન સિન્ડ્રોમ(PCOS)

જો કોઈ વ્યક્તિને ડાયાબિટીસ હોય, તો તેને પીસીઓએસ થવાની શક્યતા વધુ હોય છે. પીસીઓએસમાં હોર્મોનલ અસંતુલનને કારણે અંડાશય યોગ્ય રીતે ઇંડા છોડવામાં અસમર્થ બને છે. આ પ્રજનન ક્ષમતાને અસર કરી શકે છે.

પીસીઓએસ એ ડાયાબિટીસનું લક્ષણ નથી, પરંતુ ડાયાબિટીસ ધરાવતી સ્ત્રીને ડાયાબિટીસ ન હોય તેવી સ્ત્રી કરતાં તે થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.

અમેરિકન ડાયાબિટીસ એસોસિએશનના જણાવ્યા મુજબ, આનુવંશિક પરિબળો ભૂમિકા ભજવી શકે છે, પરંતુ તે પીસીઓએસ અને ઇન્સ્યુલિન ઉત્પાદન (ADA) વચ્ચેની કડી પણ હોઈ શકે છે.

પીસીઓએસ ના લક્ષણો:

• માસિક સ્ત્રાવની અનિયમિતતા
• ખીલ 
• હત્શા 
• પ્રજનન ક્ષમતા પર અસર
• બોડી માસ ઇન્ડેક્સમાં વધારો
• ત્વચા ફેરફારો

જો કોઈ વ્યક્તિને પીસીઓએસ હોવાનું નિદાન થયું હોય, તો તેણે તેમના ડૉક્ટરને ડાયાબિટીસ સ્ક્રીનીંગ વિશે પણ પૂછવું જોઈએ.

સગર્ભાવસ્થામાં થતો ડાયાબિટીસ

સગર્ભાવસ્થાનો ડાયાબિટીસ આ એક એવી પરિસ્થિતિ છે જે કેટલીક  ગર્ભવતી મહિલાઓને ટૂંક સમય માટે અસર કરતી હોય છે. 

સગર્ભાવસ્થાના ડાયાબિટીસની અસરો:

સગર્ભાવસ્થા સમયનો ડાયાબિટીસ સામાન્ય રીતે બાળકના જન્મ પછી જતો રહે છે, પરંતુ જેમને તે રોગ પહેલેથી હોય તેઓને પછીના જીવનમાં પ્રકાર 2 નો  ડાયાબિટીસ થવાનું જોખમ વધારે હોય છે.

આ રોગને લગતી અન્ય તકલીફો: 

• જન્મ વખતે સામાન્ય રૂપથી થતા દુખાવાથી અધિક દુખાવો થવો
• સિઝેરિયન વિભાગની જરૂરિયાત
• ડિલિવરી પછી ભારે રક્તસ્ત્રાવ
• યોનિમાર્ગમાં અથવા ગુદા અને યોનિમાર્ગ વચ્ચે ફાટી જવાનું જોખમ

બાળક નીચેની એક અથવા વધુ શારીરિક તકલીફો સાથે જન્મી શકે છે:

• શ્વાસ લેવામાં તકલીફ
• કમળો
• લો બ્લડ સુગર

કારણ કે સગર્ભાવસ્થા દરમિયાન કોઈ લક્ષણો ન હોઈ શકે, ખાસ કરીને જોખમ ધરાવતા લોકો માટે પરીક્ષણ મહત્વપૂર્ણ છે.

જો સગર્ભાવસ્થા સમયે માતાને ડાયાબિટીસ હોય, તો આહાર, કસરત અને બ્લડ સુગર મોનિટર કરવા માટે ડૉક્ટરની સલાહનું પાલન કરવું મહત્વપૂર્ણ છે.

જોખમ પરિબળો

સગર્ભાવસ્થા ડાયાબિટીસની શક્યતા વધુ હોય છે જો સ્ત્રી:

• ગર્ભવતી બનતા પહેલા વજન વધારે છે
• પ્રિ-ડાયાબિટીસ હોય છે, જે ત્યારે થાય છે જ્યારે બ્લડ સુગરનું સ્તર ઊંચું હોય છે પરંતુ ડાયાબિટીસ નિદાન માટે પૂરતું નથી
• ડાયાબિટીસનો પારિવારિક ઇતિહાસ ધરાવે છે
• અગાઉ સગર્ભાવસ્થા ડાયાબિટીસ હતો
• ભૂતકાળમાં 9 પાઉન્ડથી વધુ વજનના શિશુને જન્મ આપ્યો છે
• PCOS ધરાવે છે
• આફ્રિકન અમેરિકન, એશિયન અમેરિકન, હિસ્પેનિક, મૂળ અમેરિકન અથવા પેસિફિક આઇલેન્ડર વંશના છે.

ગર્ભાવસ્થા પછી પણ જો માતાને સગર્ભાવસ્થાનો ડાયાબિટીસ રહી ગયો હોય, તો નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ડાયાબિટીસ એન્ડ ડાયજેસ્ટિવ એન્ડ કિડની ડિસીઝ (NIDDK) બાળકના જન્મ પછી નીચેના પગલાં લેવાની સલાહ આપે છે:

ડિલિવરી પછી 6-12 અઠવાડિયા, અને ત્યારબાદ દર 3 વર્ષે, પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસ માટે સ્ક્રીનીંગ; નિયમિત વ્યાયામ અને પોષક આહાર દ્વારા સ્વસ્થ વજન ઓછું કરી નિયંત્રણમાં રાખવું. 

જો શક્ય હોય તો, યોગ્ય પોષક તત્ત્વોનું સંતુલન પ્રદાન કરવા અને કેલરી બર્ન કરવામાં મદદ કરવા માટે બાળકને સ્તનપાન કરાવો. મેટફોર્મિનનો ઉપયોગ કરવા વિશે તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો, એ એક દવા છે; જે પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસને રોકવામાં મદદ કરી શકે છે.

સારવાર

મહિલા શરીર માટે જીવનના તમામ તબક્કે ડાયાબિટીસ અને બ્લડ સુગર મેનેજમેન્ટ પડકાર રૂપ બની રહે છે. કેટલીક જન્મ નિયંત્રણ ગોળીઓ લોહીમાં શર્કરાનું સ્તર વધારી શકે છે, જે સમસ્યાને વધારી શકે છે. તંદુરસ્ત બ્લડ ગ્લુકોઝ સ્તર જાળવવા માટે લોહીમાં શર્કરાનું સ્તર નીચું રાખતી જન્મ નિયંત્રણની ગોળીનું સેવન કરવા વિશે તમારા ડૉક્ટરને પૂછો.

તમારા શરીરમાં ગ્લુકોઝ આથો ચેપનું કારણ બની શકે છે કારણ કે તે ફૂગના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપે છે. યીસ્ટ ઇન્ફેક્શનની સારવાર ઓવર-ધ-કાઉન્ટર અને પ્રિસ્ક્રિપ્શન દવાઓ બંનેથી કરી શકાય છે. તમારી બ્લડ સુગરને નિયંત્રણમાં રાખીને, તમે યીસ્ટના ચેપથી બચી શકો છો. નિર્દેશન મુજબ ઇન્સ્યુલિન લો, નિયમિત વ્યાયામ કરો, તમારા કાર્બોહાઇડ્રેટનું સેવન મર્યાદિત કરો, ઓછી ગ્લાયકેમિક ખોરાક લો અને તમારા બ્લડ સુગર લેવલ પર નજીકથી નજર રાખો.

ડાયાબિટીસને રોકવા અથવા વિલંબિત કરવા, ગૂંચવણો ટાળવા અને લક્ષણોનું સંચાલન કરવા માટે તમે પગલાં લઈ શકો છો.

દવાઓ

ડાયાબિટીસના લક્ષણો અને ગૂંચવણોને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરવા માટે દવાઓ ઉપલબ્ધ છે. ડાયાબિટીસની દવાઓના ઘણા નવા વર્ગો ઉપલબ્ધ છે, પરંતુ સૌથી સામાન્ય શરૂઆતની દવાઓમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

પ્રકાર 1 ડાયાબિટીસ ધરાવતા તમામ લોકો માટે ઇન્સ્યુલિન ઉપચાર જરૂરી છે.

• મેટફોર્મિન (ગ્લુકોફેજ), બ્લડ સુગર ઘટાડતી દવા
• જીવનશૈલીમાં ફેરફાર
• જીવનશૈલીમાં ફેરફાર ડાયાબિટીસના સંચાલનમાં મદદ કરી શકે છે.
• વ્યાયામ અને તંદુરસ્ત વજન જાળવવા
• સિગારેટ પીવાનું ટાળવું
• ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજથી સમૃદ્ધ ખોરાક લેવો
• તમારી બ્લડ સુગર પર નજર રાખવી

વૈકલ્પિક ઉપાયો

ડાયાબિટીસના દર્દીઓ તેમના લક્ષણોને નિયંત્રિત કરવા માટે વિવિધ વૈકલ્પિક સારવારનો પ્રયાસ કરી શકે છે.

આમાં શામેલ છે:

• ક્રોમિયમ અથવા મેગ્નેશિયમ જેવા પૂરક લેવું
• બ્રોકોલી, બિયાં સાથેના દાણા, ઋષિ, વટાણા અને મેથીના દાણાનો વપરાશ વધારવો
• છોડના પૂરકનો વપરાશ

કોઈપણ નવી સારવાર અપનાવતાં પહેલા હંમેશા તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો. જો તે સારવાર કુદરતી હોય તો પણ તેઓ વર્તમાન સારવાર અથવા દવાઓ સાથે આડઅસર કરી શકે છે.